Ukrayna-Rusya savaşının Türkiye’de tarım ve gıdadan sonra en çok etkileyeceği sektör demir – çelik olacak gibi görünüyor.
Demir –çelik Türk sanayiinin lokomotif sektörlerinden. Bu büyüme ve istihdam açısından böyle olduğu gibi, demir – çeliğin ekonominin dış dengesi açısından önemi belki daha da büyük. 2021’de Türkiye’nin toplam ihracatının % 11.5’ini demir – çelik ve demir – çelikten mamûl eşyalar meydana getirdi. Beraberce toplam ihracatın % 20’sini meydana getiren otomotiv ve kazan-makina sektörlerinin de temel girdisi demir –çelik. Demek ki Türkiye’nin ihracatının en az üçte biri demir-çeliğe dayanıyor ki, bu da 2021 rakamlarıyla Türk ekonomisine USD 75 mia.lık döviz girdisi anlamına gelir. Türk ekonomisinin 2021’de USD 15 mia.lık cari açık verdiğini hatırlarsak yıllık USD 75 mia.lık döviz girdisinin ne kadar önemli olduğu kolayca anlaşılır.
Son yıllarda millî gelirin % 5 ilâ 6’sını oluşturan inşaat sektörünün de demir- çelik olmadan faaliyet gösteremeyeceğini kaydedelim. Kısacası demir- çelik sektörü Türk ekonomisinin temel taşlarından biri.
Ukrayna-Rusya savaşınındemir – çelik sektörü üzerindeki birinci olumsuz etkisi hammadde tedarikinin kesintiye uğraması. Uzun süredir sektörün ana hammadde kaynağı Rusya ve Ukrayna’dan gelen demir hurdası. Ukrayna’nın artık demir hurdası ihraç etmesi mümkün görünmüyor. Askerî duruma göre şu an için Rusya buna devam edebilir. Fakat savaş uzadığı takdirde kendi ekonomisinin, özellikle de savunma sanayiinin ihtiyacını gözönünde bulundurarak Rusya da hurda ihracını durdurabilir.
Savaşın uzaması ve Batı’nın ekonomik ambargolarının Rusya’yı çok sıkıştırması halinde Putin’in savaşı başka cephelere yaymayı planladığını şimdiden görebiliyoruz. Balkanlarda Bosna-Hersek Federasyonu içindeki Sırp Cumhuriyetinin lideri Dodik’in federasyonu parçalamaya yönelik, yeni bir Boşnak-Sırp çatışmasını tetikleyebilecek provokatif çıkışlarında ve Karabağ’da Ermenistan’ın hemen her gün ateşkesi ihlâl etmesinde Rusya’nın parmağını görmek zor değil. Putin iyice köşeye sıkıştığı takdirde buralardaki çatışmaları tırmandırmak için düğmeye basabilir. Bu durumda Türkiye’nin şu ana dek Ukrayna ve Rusya arasında başarıyla sürdürdüğü tarafsızlık politikasını sürdürmesi imkânsız hale gelebilir. O zaman da Rusya misilleme olarak Türkiye’ye hurda ihracını durdurabilir.
Demek ki Ukrayna-Rusya savaşının uzaması halinde (Ki bence uzayacağı ortada) Türk demir-çelik sanayii yeterli hammadde bulamadığı için kepenk kapatmak zorunda kalabilir, bu da Türk ekonomisi için yıkım olur. O yüzden hükümetin bir an önce sanayicilerle ve hammadde tedarikçileriyle biraraya gelerek Ukrayna ve Rusya dışındaki ülkelerden demir hurdası ve demir cevheri tedarik etmek için seferberlik başlatması gerekiyor.
Türkiye oldukça gelişmiş demir- çelik sektörüne rağmen ihtiyaç duyduğu çelik esaslı ara mallarının hepsini yurt içinde üretemiyor, özellikle yüksek nitelikli sac levhalar ağırlıklı olarak Avrupa’dan olmak üzere yurt dışından ithal ediliyor. Avrupalı sac üreticilerinin hammadde olarak kullandığı kütük ve levha demirin yaklaşık % 40’ının kaynağı ise Ukrayna. Ukrayna’nın bu malları üreten tesisleri de ülkenin güneydoğusunda, yani şu anda Rus ordusunun işgali veya saldırısı altında bulunan bölgede. Dolayısıyla Avrupa demir –çelik sektöründe de hammadde tedarik sorunu başgöstermiş durumda. Bu yakında bize de yansıyacaktır. Bu sebeple Avrupa’dan tedarik adilen yüksek nitelikli sac levhalar konusunda da bir yandan yeni tedarik kaynakları araştırmak, bir yandan da olabildiğince stok yapmak gerekiyor. Bu malzemenin savunma sanayii içinde hayatî önemde olduğunu belirteyim.
Ukrayna-Rusya savaşının demir –çelik sektöründeki üçüncü olumsuz etkisi ise nikel kıtlığına yol açması, çünkü dünya piyasasına arz edilentoplam nikelin % 20’sinin kaynağı Rusya. Savaşın patlak vermesinin ardından London Metal Exchange piyasasında nikel fiyatı yaklaşık % 25 yükselerek son 11 yılın zirvesine ulaştı. Nikel paslanmaz çelik üretiminde kullanıldığı için demir –çelik sektörü için hayatî önemde. Hükümetin nikel veya nikelajlı demir- çelik ürünlerinin tedariki ve stoklanması için de çaba göstermesi gerekiyor.